منصور صبوحی
- مشخصات
- مجموعه: مشاهیر
- منتشر شده در جمعه, 09 فروردين 1392 04:01
- تعداد بازدید: 1942
مصاحبه ی مجله یاپراق با زنده یاد منصور صبوحی
ياپراق: لطفاً ضمن معرفي، خلاصه‌اي از زندگي هنري خود را بيان كنيد؟
- بنده منصور صبوحي متولد سال 1344 هستم. از سال دوم دبيرستان، حدود 16 سالگي، دوتار به دست گرفتم. در 18 سالگي با عنايت شادروان خليفه نظرلي محجوبي، نزد ايشان به نوازندگي دوتار پرداختم. بزرگترين عامل موفقيّت من در هتر موسيقي، همين سعادت شاگردي در حضور آن بزرگوار است. پس از مدتي همت و ارادت، با تشكيل گروه موسيقي آزادي به عضويت شوراي فني اين گروه درآمدم. در دوران شكوفايي موسيقي تركمن پس از پيروزي انقلاب اسلامي، هنگام درخشش موسيقي آزادي در جشنواره‌هاي مختلف يكي از مسؤولين تمرين گروه بودم.
بنده مدت 18 سال نزد بخشي‌هاي مختلف تركمن صحرا چون مرحوم خليفه نظرلي، و اساتيد بزرگوار دردي طريك،عبدالمناف آهنگري، اراز محمد شير محمدلي، رحيم حيوه‌لي و … نوازندگي نمودم و اكنون نيز در فرصت‌هاي ممكن اين شاگردي و تمرين در كنار استادان ادامه دارد.
ياپراق: آقاي صبوحي، به درخشش موسيقي تركمن در جشنواره‌ها اشاره داشتيد. جايگاه موسيقي تركمن در موسيقي محلي ايران و موفقيت‌هاي خويش را در اين باره تشريح فرماييد؟
- از سال 1366 به بعد در اكثر جشنواره‌هاي موسيقي دهه فجر، همراه با گروه موسيقي آزادي و در جشنواره‌هاي ديگر چون جشنواره‌ي ذكر و ذاكرين سنندج و جشنواره سازمان تبليغات اسلامي و ساير مراكز هنري شركت فعّال داشته‌ايم. در جشنواره‌هاي فجر چندين سال به مقام اول و در سال‌هاي 1367 و 1368 به مقام برگزيده‌ي ويژه‌ي هيئت داوران دست يافتيم.
طي اين دوران چهار بار در تك نوازي شركت كرده، هر بار به مراتبي از جمله لوح زرّين نوازندگي در سال 1368، لوح تقدير سال‌هاي 1368 و 1369 نائل شدم.
اما درباره‌ي جايگاه موسيقي تركمن در مقايسه با موسيقي اقوام ديگر بايد بگويم كه موسيقي تركمن به لحاظ دست نخورده بودن،پيچيدگي و ظرافت خاص هنري‌اش، در مقام مقايسه با موسيقي محلي ساير اقوام ايران جايگاه والايي دارد. شايد به همين دليل در اكثر جشنواره‌هاي مقام سطح كشور به عنوان بهترين موسيقي انتخاب مي‌شود. به گفته‌ي استادان بزرگ موسيقي ايران از جمله مرحوم استاد مرتضي حنّانه و استادان فخرالديني و محمد رضا درويشي، كار گروهي كه ما انجام مي‌داديم با گروه‌هاي ديگر شركت كننده در جشنواره‌ها قابل قياس نبوده و علاوه بر خصوصيت ياد شده به خاطر تصويري بودن و خيلي عوامل ديگر، در سطح بسيار بالاتر از ساير موسيقي‌هاي محلي قرار دارد.
ياپراق: آيا امكان معرفي موسيقي تركمن را به كشورهاي ديگر نيز داشتيد؟
- يك بار همراه خليفه مرحوم نظرلي محجوبي و ساير دوستان، به جشنواره‌ي موسيقي آوينيون در فرانسه رفتيم، يكي از موفق‌ترين اجراهاي تاريخ هنري خويش در آن جشنواره ارائه كرديم، منتقدين و موسيقي‌دانان فرانسوي از تكنوازي بنده مخصوصاً خوانندگي استاد فقيد نظرلي، خوشحال شدند و چندين روز به شرح ويژگيها و امتيازات موسيقي تركمن در مطبوعات و جرايد آن وقت پرداختند.
ياپراق: خليفه نظرلي خواننده بود يا نوازنده؟
- روانشاد خليفه نظرلي خواننده‌اي (بخشي) بود كه نوازندگي‌اش نيز در سطح عالي بود. وي در حين خواندن آيديم نوازندگي خيلي قوي داشت. چون اساتيد آن مرحوم غالباً بخشي بودند از جمله چالمان باغشي و وليم كر و ... نوازندگي همراه با آواز ايشان بسيار قوي بود. نظرلي در تك نوازي با دوتار استعداد فراوان داشت اما معتقد بود كه در دنياي هنر بايد به يك تخصص پرداخت بخشي‌گري يا تك نوازي دوتار، چون ايشان نوازنده‌ي قابلي بودند خلاقيت ايشان در همراهي با آواز فوق العاده بود. براي دوباره خواندن يك آيديم يا يك آهنگ، صداي خود خليفه نظرلي و ظريف كاري‌هاي موسيقي همواره در حال تحول بود يعني يك اجراي ايشان از يك آيديم و آهنگ با اجراي ديگر تفاوت‌هاي ظريفي داشت و به صورت كلاسيك و كليشه‌اي اجرا نمي‌شد. گاه از شدت هيجان و جوشش احساس هنگام اجراي آيديم، تغييرات شگفت و بديعي در ساز و آواز داشت كه مستمعان را به اعجاب و تحسين وامي‌داشت.
وقتي كه به بنده ساز مي‌آموخت، همان را ياد گرفتم و مي‌رفتم در كنار استاد همان ساز را اجرا كنم استاد در همان ساز هنر و ظرافت ديگري مي‌آميخت و مرا وا مي‌داشت كه هميشه دنبال دستان هنرمند او باشم تا بتوانم ساز را با نغمه‌ي دوتار او هماهنگ كنم. كامل آموختن يك ساز و كنار گذاشتن آن در همراهي با استاد نظرلي معني نداشت.
مرحوم خليفه نظرلي ظرايف هنري را با تك دوتار و آواز عالي‌تر انجام مي‌داد. چون قيد و بند رعايت صداي كمانچه و دوتار ديگر وجود نداشت وميدان عرضه‌ي هنر برايش وسيع بود. آيديم‌ها و آثار باقي‌مانده با تك نوازي آن مرحوم، گواه اين مدعاست.
ياپراق: از زندگي شخصي و روحيات و حالات وي چه سخني داريد؟
- استاد نظرلي، انساني بسيار رقيق القلب و مهربان بودند من يادم مي‌آيد هنگامي كه از خدمت سربازي دوران جنگ تحميلي به مرخصي آمدم و براي ديدار ايشان به چاي قوشان رفتم، ايشان با آغوش باز و چشماني گريان به طرف من دويدند و با در آغوش گرفتن من گريه‌كنان گفتند: «پسرم! برگشتي.»
خاطرات تلخ و شيرين از زندگي استاد فراوان دارم. وقتي در عروسي پسر ارشد استاد، هنگام طلوع آفتاب، استاد به بنده گفتند كه چقدر براي مهريه كم داريم و يكي دو ساعت ديگر كجاوه بايد حركت مي‌كرد، اين پول بايد تهيه مي‌شد. استاد مجبور شد براي شش سال زمين مزروعي ناچيز خود را كه وسيله‌ي امرار معاش بود، اجاره دهد. آن موقع كسي پيدا نشد تا زمان برداشت محصول پنبه، اين پول مورد نياز را به استاد قرض بدهد. با آن همه محبت‌ها و ارادت‌هايي كه استاد به فقير و غني، دكتر و مهندس، كارخانه‌دار و مالكان زمين و … داشت، بزرگاني كه خوشيها و شادكاميهاي خود را در حاضر شدن استاد نظرلي به مجلس خود مي‌ديدند، اكنون از كمك يك دينار مضايقه داشتند.
من آن جا فهميدم كه بخشي‌ها فقط با خوشي‌هاي مردم، عروسي‌ها و دعوت‌ها شريكند اما هنگام غم و گرفتاري، همدم و ياور ندارند.
ياپراق: جناب صبوحي، آشنايي استاد نظرلي با موسيقي تركمنستان چگونه بود؟
- استاد نظرلي، سخي جبار و مختومقلي قارلي را بسيار دوست مي‌داشت و از قديم صفحه‌ي گرامافون صداي مختومقلي را داشته است. مرحوم خليفه نظرلي مي‌گفت كه هنگام جواني هنر چووال باغشي (مختومقلي قارلي) را مي‌شنيدم و مي‌گريستم. از اين طريق آيديم‌هاي سخي جبار و مختومقلي قارلي را آموخته و در هنر خويش به كار برده است.
بنده از زبان بسياري از بخشي‌ها و هنرمندان تركمنستان چون آق مراد چاري شنيدم كه مي‌گفتند: اگر استاد نظرلي در تركمنستان مي‌بود در حد و اندازه‌ي اساتيد بزرگ مي‌شد و خلاقيت ايشان بيشتر ظهور و بروز مي‌يافت.
ياپراق: شما در بخشي‌گري و نوازندگي با استاد نظرلي چه ميزان پيوند داريد؟
- چون شبهاي بسياري به مدت چندين سال با هنر استاد نظرلي همدم بودم. خواه ناخواه در كار هنري تأثيرگذار بوده است. بخشيان و نوازندگان هر كدام براي ارائه‌ي هنر خويش در جامعه بايد سبكي را برگزينند. به نظر من هر كس بايد در سبكي گام بردارد كه احساس مي‌كند توفيق بيشتري خواهد داشت. اين قضيه طرف ديگري هم دارد، به گفته‌ي اساتيد، در مناطق مختلف تركمن‌نشين سبك‌هاي مختلف پسنديده مي‌شود. بهتر است كه بخشي آهنگ‌هاي مختلف از اين سبك‌ها بياموزد، تا در صورت لزوم با توجه به علاقه‌ي مردم هر منطقه به اجري آيديم- ساز بپردازد.
ياپراق: آقاي صبوحي، حتماً خاطرات بسياري از خليفه نظرلي داريد، در صورت تمايل يكي از آنها را براي خوانندگان مجله بيان بفرماييد؟
- اولين بار كه مرحوم استاد نظرلي را قبل از آغاز آيديم در يك جشن عروسي از نزديك ديدم، 15 سال داشتم. ايشان اولين آهنگ خويش را چنان با احساس اجرا نمودند كه بي‌اختيار اشك از چشمانم جاري شد. بنده از آن زمان، شيفته و مجذوب هنر ايشان شدم. اين موهبت نصيب بنده شد و به رهروي رفتار ايشان پرداختم و از اين پيشامد بسيار خرسندم.
ياپراق: چه شد كه شما به بخشي‌گري پرداختيد؟
- بنده چندين سال پيش بخشيان نوازندگي كردم، در محفل‌هاي دوستانه «آيديم» زمزمه مي‌كردم شنوندگان مرا تشويق كردند كه چرا با آگاهي به ظرافت‌هاي بخشي‌گري در مجالس نمي‌خواني؟ متأسفانه عده‌اي بدون آموزش و همراه چندين ساله با استاد يا خليفه‌اي خاص، به خواندن «آيديم» در عروسي‌ها مي‌پردازند. اين امر لطمه به موسيقي تركمن است. بنده با تشويق بسياري از دوستداران موسيقي به خواندن «آيديم» مبادرت ورزيدم. مرحوم خليفه نظرلي محجوبي و خان گلدي آنا مراد و آق مراد چاري به بنده اجازه‌ي خواندن «آيديم» (پاتا) دادند. با اين وجود خود را بخشي نمي‌دانم و اميدوارم كه در آينده با تلاش و كسب تجارب بيشتر بتوانم، اين هنر زيباي تركمن را حافظ باشم. به قول استاد حان گلدي آنا مراد، بخشي كسي است كه عمر خود را براي مردم بخش كند.
باغشي عمرين بخش اتمه‌سه ايلينه
دييرسينگ خزان اورميش تازه گُلينه
بخشي خوب كسي است كه اگر در يك مجلسي، هنر خويش را به نمايش بگذارد. مردم، آرزو كنند كه يك بار ديگر نيز توفيق ديدن و شنيدن هنر آن بخشي، نصيبشان شود. نظرلي محجوبي از آن جمله بخشي‌ها بود كه همگان آرزو داشتند پياپي از هنر او لذت ببرند.
ياپراق: زندگي هنرمند، تطبيق هنر اصيل مثل «آيديم - ساز» با عصر حاضر چه مشكلاتي پيش رو دارد؟
- استعداد در بين تركمن‌هاي ايران براي آموزش و پيشرفت فوق‌العاده است و علاقه‌مند به آموختن موسيقي تركمن كم نيست. افسوس كه از هنرمندان حمايت نمي‌شود، مي‌دانيم كه در حال حاضر هنرمند بودن، مخصوصاً در موسيقي تركمن شغل نيست، اگر از هنرمندي حمايت مادّي نشود لااقل به فكر اشتغال آنان باشند. يكي دو سال پيش يكي از بخشي‌هاي تركمنستان به تعويض روغني كه در آن كارگري مي‌كردم آمد تا آن شب در كنار او نوازندگي كنم. با ديدن دستهاي روغني من باور نكرد كه من نوازنده‌ي دوتار باشم. تا موقعي كه نوازندگان مجبور باشند براي امرار معاش صبح تا شب كار كنند، ديگر توان زيادي براي پيشرفت و شكوفايي استعداد‌ها باقي نمي‌ماند، به اميد روزي كه اين مشكلات از مسير زندگي هنرمندان موسيقي برداشته شود.
ياپراق: از اين كه فرصت كافي در اختيار ما گذاشتيد و درباره مرحوم خليفه نظرلي، موسيقي تركمن، تحولات و مشكلات آن آگاهي داديد، بسيار سپاسگزاريم.